معنای حضور همزمان گرجستان و اوکراین در یورو 2024؛ نه به «روسیفیکاسیون»!
۲۲ تیر ۱۴۰۳ ساعت ۲۳:۴۵26 نظر
گرجستان و اوکراین در سال‌های اخیر، اصلی‌ترین نمادهای مقاومت در برابر «روسی‌سازی» بوده‌اند.
به گزارش فوتبال 360، گرجستان و اوکراین، 2 میهمان جذاب یورو 2004 بودند و حد و اندازه نام خودشان به خوبی در این تورنمنت درخشیدند. اوکراین با بداقبالی محض 4 امتیاز کسب کرد و از رسیدن به دور حذفی در عجیب‌ترین گروه تاریخ این رقابت‌ها بازماند و گرجستان در گروه خود 4 امتیازی شد و به دور حذفی رقابت‌ها راه یافت.
صرف نظر از نتیجه کسب شده، یورو 2024 برای نخستین بار در تاریخ، حضور همزمان 2 جمهوری سابق از اتحاد جماهیر شوروی در غیاب روسیه را به خود دید. 33 سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه به سبب جنگ اوکراین از حضور در رقابت‌های رسمی محروم است اما 2 کشوری که از روسیه در سال‌های اخیر ضربه خورده‌اند با حضورشان در این تورنمنت اهدافی ورای فوتبال در مستطیل سبز را به نمایش گذاشتند.
این برکناری، پایان زمامداری سیاستمداران بازمانده از دوره شورویِ کمونیستی در گرجستان محسوب می‌شد. نام این جنبش برگرفته از اتفاقی سرنوشت‌ساز بود که طی آن تظاهرکنندگان به رهبری میخیل ساآکاشویلی درحالی‌که شاخه‌های گل سرخ در دست داشتند، محل پارلمان را به اشغال خود درآوردند.
این انقلاب 20 روزه موجب شد تا انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری و پارلمانی در گرجستان در دستور کار قرار بگیرد. در نتیجه آن قدرت سیاسی در اختیار حزب «جنبش اتحاد ملی گرجستان» قرار گرفت. از نتایج این انقلاب، چرخش سیاست خارجی گرجستان به‌سوی غرب و در اولویت قرارگرفتن پیوستن به اتحادیه اروپا و پیمان ناتو بود.
تغییر سیاست به شرح مورد اشاره، به ایجاد تنش میان گرجستان و روسیه منجر شد که تا امروز ادامه دارد و بسیاری بر این باورند در کیف، انقلاب نارنجی اوکراین با الهام از انقلاب گل رز شکل گرفت و نقطه عطف کشمکش‌های سیاسی میان روسیه و اتحادیه اروپا نام گرفت که یکی از تاثیراتش، علتِ تحریم تیم ملی فوتبال روسیه از حضور در میادین بین‌المللی بود.
پس از اعلام آتش‌بس در تاریخ ۷ اوت ۲۰۰۸ نیروهای ارتش گرجستان در یک عملیات غافلگیرانه شهر تسخینوالی را تصرف کردند و این مهم به درگیری نظامی روسیه و گرجستان منجر شد.
روسیه در واکنش به حمله ارتش گرجستان، بخشی از نیروهای خود را در مرز با اوستیا قرار داد و تانک‌های روسیه وارد شهر تسخینوالی شدند. دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه این اقدام کشورش را در جهت دفاع از شهروندان روسی ساکن در اوستیای جنوبی عنوان کرد اما میخیل ساآکاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان اذعان داشت: «هواپیماهای جنگی روسیه، فرودگاه بین‌المللی تفلیس را بمباران کرده‌اند! روسیه ناوهای جنگی خود را به بندرهای گرجستان در حاشیه دریای سیاه اعزام کرده و همچنین 4 افسر روس هم توسط گرجستان دستگیر شده‌اند.»
روسیه، نیکاراگوئه و ونزوئلا استقلال اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخته‌اند اما اعضای ناتو، اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر آن را بخشی از گرجستان می‌دانند. این درگیری یکی از خونین‌ترین درگیری‌ها در دوران پسا شوروی بوده و حل نشده باقی مانده است.
دولت گرجستان، چندین بار خودمختاری قابل توجهی را به آبخاز پیشنهاد داده اما با این حال، هم دولت آبخاز و هم جبهه مخالفان در این کشور از هرگونه اتحاد با گرجستان خودداری می‌کنند. آبخاز، استقلال خود را نتیجه جنگِ آزادسازی از گرجستان می‌داند. گرجی‌ها معتقدند از نظر تاریخی، آبخاز همواره بخشی از گرجستان بوده است.
سردمداران روس، تفلیس را از منظر فرهنگی و اجتماعی بیش از آنکه به جهان غرب نزدیک بدانند، وابسته به مسکو پنداشته‌اند. حضور همزمان این 2 کشور زیر پرچم‌های مستقل در یورو 2024، استقلال و هویت منحصر به فرد ملی‌شان را به جهان گوشزد کرد و بازیکنان تیم ملی گرجستان پس از صعود به دور نهایی رقابت‌ها برای نخستین بار در تاریخ به عنوان قهرمانان ملی شناخته شده‌اند.
خویچا کواراتسخلیا که در لیگ روسیه و باشگاه روبین‌کازان ستاره شد، به ناپولی پیوست و چشم‌ها را به خود خیره کرد تا متمول‌ترین باشگاه‌های اروپایی برای به خدمت گرفتنش صف بکشند، در بیانیه رسمی از بستر صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «ما مختاریم به اتحادیه اروپا بپیوندیم و هیچ نیرویی حق جلوگیری و مانع‌تراشی از این مهم را نخواهد داشت. به درخواست مردم گرجستان احترام بگذارید!»
سایر بازیکنان فعلی و سابق تیم ملی گرجستان هم پس از صعود به یورو 2024، هرکدام به نوبه خود از ایده پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا حمایت کرده و کار برخی از آنها به ابراز انزجار رسمی از روسیه کشید. از مهم‌ترین آنها می‌توان به کاخا کادلادزه، ستاره سابق میلان اشاره کرد که عنوان «دهمین شهردار تفلیس» را هم از سال 2017 دریافت کرد.
کالادزه یکی از اصلی‌ترین اعضای حزب «رویای گرجستان» است. این حزب سال 2012 با ادغام 6 حزب کوچک‌تر در این کشور با شعار دموکراسی برای گرجستان ایجاد شد و در انتخابات پارلمانی، حزب لیبرال و راست‌گرای میانه این کشور تحت عنوان «جنبش اتحاد ملی» را شکست داد.
دینامو تفلیس به عنوان اولین تیم خارج از دوگانه مسکو و کیف، موفق شد در سال 1964 جام قهرمانی لیگ اتحاد جماهیر شوروی را به چنگ بیاورد و دومین تیم تاریخ این مسابقات پس از دینامو کی‌یف بود که به افتخاری بین‌المللی دست یافت.
اگر روسیه افتخارات اتحاد جماهیر شوروی را به ارث برد، شاید دلیلی جز روس بودن سیاستمداران، تعداد چشمگیر بازیکنان روس‌تبار و پهنه بیشتر این کشور نداشت اما مگر استالین خود متولد گرجستان نبود؟ با نگاهی دقیق‌تر به تیم ملی فوتبال اتحاد جماهیر شوروی، گرجستان به عنوان کشوری که تنها 1.4 درصد از جمعیت شوروی را در اختیار خود داشت، ستارگان غیرقابل جانشینی را در جمع قرمزها به خود می‌دید.
در جام‌جهانی 1962 و 1966، دینامو تفلیس 3 بازیکن در ترکیب تیم ملی اتحاد جماهیر شوروی داشت و در جام‌جهانی 1982 این تعداد به 4 افزایش یافت و در جام‌جهانی 1970، دینامو تفلیس 5 بازیکن ملی‌پوش روانه مسابقات کرد؛ درست به تعداد بازیکنان دیناموکیف در ترکیب تیم ملی و بیشتر از هر تیم اهل مسکو!
تیم، بازیکنان ملی‌پوش از هر 15 جمهوری به خود دید اما به طور طعنه‌آمیزی تعداد بازیکنان 2 تیم دینامو تفلیس و دینامو کیف در ترکیب این تیم برای حضور در جام‌های جهانی، بیشتر از نمایندگان سایر جماهیر بود. اتحاد جماهیر شوروی در سال 1960 نخستین قهرمان تاریخ جام ملت‌های اروپا عنوان گرفت و سبک بازی بازیکنان این تیم فوتبال را به فیزیکی‌ترین شکل ممکن در طول تاریخ حتی در سال نایب قهرمانی مقابل هلند در سال 1988 می‌شناختند.
بازیکنان گرجستانی در ترکیب این تیم اما هیچ شباهتی به فوتبال در قد و قواره آمریکای جنوبی نداشتند. اگر اتحاد جماهیر شوروی به در اختیار داشتن بازیکنان فیزیکی شهره بود، بازیکنان گرجستانی استثنای این ترکیب نام داشتند و تکنیک آنها بر قوای جسمانی‌شان برتری داشت.
گرجستان در جهان صاحب سبک در نمایش انواع رقص چشم‌نواز است و اگر فوتبال را به مثابه یک رقص در نظر بگیریم که ژوگوبونیتوی برزیلی‌ها سرآمد آن بوده، آنگاه غریب نیست اگر گمان کنیم پله، پدرخوانده‌ای اهل گرجستان داشته است!*
صرف نظر از نتیجه کسب شده، یورو 2024 برای نخستین بار در تاریخ، حضور همزمان 2 جمهوری سابق از اتحاد جماهیر شوروی در غیاب روسیه را به خود دید. 33 سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه به سبب جنگ اوکراین از حضور در رقابت‌های رسمی محروم است اما 2 کشوری که از روسیه در سال‌های اخیر ضربه خورده‌اند با حضورشان در این تورنمنت اهدافی ورای فوتبال در مستطیل سبز را به نمایش گذاشتند.
انقلابی به لطافت گل سرخ
انقلاب گل رز، نقطه عطف کشمکش‌های سیاسی در گرجستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود و به دنبال اعتراضات گسترده به نتایج انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۳ در کشور گرجستان اتفاق افتاد و به برکناری رئیس‌جمهور وقت، «ادوارد شواردنادزه» انجامید.این برکناری، پایان زمامداری سیاستمداران بازمانده از دوره شورویِ کمونیستی در گرجستان محسوب می‌شد. نام این جنبش برگرفته از اتفاقی سرنوشت‌ساز بود که طی آن تظاهرکنندگان به رهبری میخیل ساآکاشویلی درحالی‌که شاخه‌های گل سرخ در دست داشتند، محل پارلمان را به اشغال خود درآوردند.
این انقلاب 20 روزه موجب شد تا انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری و پارلمانی در گرجستان در دستور کار قرار بگیرد. در نتیجه آن قدرت سیاسی در اختیار حزب «جنبش اتحاد ملی گرجستان» قرار گرفت. از نتایج این انقلاب، چرخش سیاست خارجی گرجستان به‌سوی غرب و در اولویت قرارگرفتن پیوستن به اتحادیه اروپا و پیمان ناتو بود.
تغییر سیاست به شرح مورد اشاره، به ایجاد تنش میان گرجستان و روسیه منجر شد که تا امروز ادامه دارد و بسیاری بر این باورند در کیف، انقلاب نارنجی اوکراین با الهام از انقلاب گل رز شکل گرفت و نقطه عطف کشمکش‌های سیاسی میان روسیه و اتحادیه اروپا نام گرفت که یکی از تاثیراتش، علتِ تحریم تیم ملی فوتبال روسیه از حضور در میادین بین‌المللی بود.
نمود جنگ آبخاز در مستطیل سبز
جلوتر از تجاوز روسیه به خاک اوکراین در سال 2022، سال 2008 روسیه و گرجستان رسماً با یکدیگر وارد جنگ شده و نخستین جنگ اروپایی در قرن بیست‌ویکم را آغاز کردند. در جنگ آبخاز و اوستیای جنوبی، پس از سال‌ها جدال سیاسی روسیه و گرجستان، گرجی‌ها سرکوب استقلال‌طلبان اوستیای جنوبی را آغاز کردند اما دیری نپایید آتش‌بس اعلام شد.پس از اعلام آتش‌بس در تاریخ ۷ اوت ۲۰۰۸ نیروهای ارتش گرجستان در یک عملیات غافلگیرانه شهر تسخینوالی را تصرف کردند و این مهم به درگیری نظامی روسیه و گرجستان منجر شد.
روسیه در واکنش به حمله ارتش گرجستان، بخشی از نیروهای خود را در مرز با اوستیا قرار داد و تانک‌های روسیه وارد شهر تسخینوالی شدند. دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه این اقدام کشورش را در جهت دفاع از شهروندان روسی ساکن در اوستیای جنوبی عنوان کرد اما میخیل ساآکاشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان اذعان داشت: «هواپیماهای جنگی روسیه، فرودگاه بین‌المللی تفلیس را بمباران کرده‌اند! روسیه ناوهای جنگی خود را به بندرهای گرجستان در حاشیه دریای سیاه اعزام کرده و همچنین 4 افسر روس هم توسط گرجستان دستگیر شده‌اند.»
روسیه، نیکاراگوئه و ونزوئلا استقلال اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخته‌اند اما اعضای ناتو، اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر آن را بخشی از گرجستان می‌دانند. این درگیری یکی از خونین‌ترین درگیری‌ها در دوران پسا شوروی بوده و حل نشده باقی مانده است.
دولت گرجستان، چندین بار خودمختاری قابل توجهی را به آبخاز پیشنهاد داده اما با این حال، هم دولت آبخاز و هم جبهه مخالفان در این کشور از هرگونه اتحاد با گرجستان خودداری می‌کنند. آبخاز، استقلال خود را نتیجه جنگِ آزادسازی از گرجستان می‌داند. گرجی‌ها معتقدند از نظر تاریخی، آبخاز همواره بخشی از گرجستان بوده است.
مقاومت در برابر رویای امپراتوری روسیه
گرجستان و اوکراین در سده بیست‌ویکم، اصلی‌ترین نمادهای مقاومت در برابر رویای تاسیس دوباره امپراتوری روسیه بوده‌اند و حضور همزمان این 2 کشور در رقابت‌های یورو 2024 و غیبت ناخواسته تیم ملی فوتبال روسیه در بزرگ‌ترین آوردگاه فوتبال اروپا، معنایی فراتر از کسب پیروزی در مستطیل سبز برای آنها داشته است.سردمداران روس، تفلیس را از منظر فرهنگی و اجتماعی بیش از آنکه به جهان غرب نزدیک بدانند، وابسته به مسکو پنداشته‌اند. حضور همزمان این 2 کشور زیر پرچم‌های مستقل در یورو 2024، استقلال و هویت منحصر به فرد ملی‌شان را به جهان گوشزد کرد و بازیکنان تیم ملی گرجستان پس از صعود به دور نهایی رقابت‌ها برای نخستین بار در تاریخ به عنوان قهرمانان ملی شناخته شده‌اند.
خویچا کواراتسخلیا که در لیگ روسیه و باشگاه روبین‌کازان ستاره شد، به ناپولی پیوست و چشم‌ها را به خود خیره کرد تا متمول‌ترین باشگاه‌های اروپایی برای به خدمت گرفتنش صف بکشند، در بیانیه رسمی از بستر صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «ما مختاریم به اتحادیه اروپا بپیوندیم و هیچ نیرویی حق جلوگیری و مانع‌تراشی از این مهم را نخواهد داشت. به درخواست مردم گرجستان احترام بگذارید!»
سایر بازیکنان فعلی و سابق تیم ملی گرجستان هم پس از صعود به یورو 2024، هرکدام به نوبه خود از ایده پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا حمایت کرده و کار برخی از آنها به ابراز انزجار رسمی از روسیه کشید. از مهم‌ترین آنها می‌توان به کاخا کادلادزه، ستاره سابق میلان اشاره کرد که عنوان «دهمین شهردار تفلیس» را هم از سال 2017 دریافت کرد.
کالادزه یکی از اصلی‌ترین اعضای حزب «رویای گرجستان» است. این حزب سال 2012 با ادغام 6 حزب کوچک‌تر در این کشور با شعار دموکراسی برای گرجستان ایجاد شد و در انتخابات پارلمانی، حزب لیبرال و راست‌گرای میانه این کشور تحت عنوان «جنبش اتحاد ملی» را شکست داد.
دینامو تفلیس، به بلندایِ آرزوی گرجستان
در لیگِ سابق اتحاد جماهیر شوروی یا لیگ اتحاد جماهیر شوروی سابق درحالی که دینامو کی‌یف به‌عنوان نماینده اول اوکراین با مساحت بیشتر و جمعیت قابل‌توجه‌تر، پر افتخارترین تیم بود، دینامو تفلیس با کوهی از انگیزه به‌عنوان نماینده‌ای از کشور کوچک‌تر با جمعیت کمتر، باشگاه‌های بزرگ را به دردسر می‌انداخت.دینامو تفلیس به عنوان اولین تیم خارج از دوگانه مسکو و کیف، موفق شد در سال 1964 جام قهرمانی لیگ اتحاد جماهیر شوروی را به چنگ بیاورد و دومین تیم تاریخ این مسابقات پس از دینامو کی‌یف بود که به افتخاری بین‌المللی دست یافت.
اگر روسیه افتخارات اتحاد جماهیر شوروی را به ارث برد، شاید دلیلی جز روس بودن سیاستمداران، تعداد چشمگیر بازیکنان روس‌تبار و پهنه بیشتر این کشور نداشت اما مگر استالین خود متولد گرجستان نبود؟ با نگاهی دقیق‌تر به تیم ملی فوتبال اتحاد جماهیر شوروی، گرجستان به عنوان کشوری که تنها 1.4 درصد از جمعیت شوروی را در اختیار خود داشت، ستارگان غیرقابل جانشینی را در جمع قرمزها به خود می‌دید.
در جام‌جهانی 1962 و 1966، دینامو تفلیس 3 بازیکن در ترکیب تیم ملی اتحاد جماهیر شوروی داشت و در جام‌جهانی 1982 این تعداد به 4 افزایش یافت و در جام‌جهانی 1970، دینامو تفلیس 5 بازیکن ملی‌پوش روانه مسابقات کرد؛ درست به تعداد بازیکنان دیناموکیف در ترکیب تیم ملی و بیشتر از هر تیم اهل مسکو!
تیم، بازیکنان ملی‌پوش از هر 15 جمهوری به خود دید اما به طور طعنه‌آمیزی تعداد بازیکنان 2 تیم دینامو تفلیس و دینامو کیف در ترکیب این تیم برای حضور در جام‌های جهانی، بیشتر از نمایندگان سایر جماهیر بود. اتحاد جماهیر شوروی در سال 1960 نخستین قهرمان تاریخ جام ملت‌های اروپا عنوان گرفت و سبک بازی بازیکنان این تیم فوتبال را به فیزیکی‌ترین شکل ممکن در طول تاریخ حتی در سال نایب قهرمانی مقابل هلند در سال 1988 می‌شناختند.
بازیکنان گرجستانی در ترکیب این تیم اما هیچ شباهتی به فوتبال در قد و قواره آمریکای جنوبی نداشتند. اگر اتحاد جماهیر شوروی به در اختیار داشتن بازیکنان فیزیکی شهره بود، بازیکنان گرجستانی استثنای این ترکیب نام داشتند و تکنیک آنها بر قوای جسمانی‌شان برتری داشت.
گرجستان در جهان صاحب سبک در نمایش انواع رقص چشم‌نواز است و اگر فوتبال را به مثابه یک رقص در نظر بگیریم که ژوگوبونیتوی برزیلی‌ها سرآمد آن بوده، آنگاه غریب نیست اگر گمان کنیم پله، پدرخوانده‌ای اهل گرجستان داشته است!*
شاید اگر پله عمرش به جهان باقی بود، همزمان با تماشای گرجستان در مسیر رسیدن به یورو 2024، روز 26 مارس را به افتخار پدرخوانده‌اش به‌عنوان روز ملی گرجستان در مستطیل سبز عنوان می‌داد...
* برداشتی آزاد از فیلم «من، پدر خوانده پله هستم!» ساخته کاخی کاوسادزه.
* برداشتی آزاد از فیلم «من، پدر خوانده پله هستم!» ساخته کاخی کاوسادزه.
* امیرعباس زمانیان
برای ثبت نظر خود وارد شوید.
درحال بارگذاری