فسخ رسمی قرارداد یوفا با گازپروم؛ فوتبال آورده را فوتبال برد!

به گزارش فوتبال 360، فوتبال در گلوبالیزاسیون شرکت‌های تجاری، شاید پر رنگ‌ترین نقش را در میان سایر عرصه‌ها داشته باشد. گازپروم، ابر کمپانیِ نفتی که اسپانسر نام آشنای فوتبال اروپا بود، حالا و پس از تهاجم روسیه به اوکراین با تحریم‌های متعددی مواجه شده که ریشه در پیوند عمیق سیاست و روابط دیپلماتیک با فوتبال دارد. به همان اندازه که جمله‌های عامه پسندی همچون «فوتبال از سیاست جداست» برای مخاطبان این ورزشِ هیجان انگیز، قابل توجه است؛ به همان اندازه نیز در دنیای امروز، مصداق ندارد.
شالکه، تیم با سابقه فوتبال آلمان، اولین باشگاهی بود که اعلام کرد قراردادش با گازپروم را یک‌طرفه فسخ کرده و پس از آن نیز اتحادیه فوتبال اروپا، در لیست اسپانسرهای متمولش، روی نام «گازپروم» خط قرمز کشید.

در سال‌های آغازین قرن بیست‌و‌یکم، پس از انقلاب نارنجی اوکراین، روسیه تصمیم گرفت به امید متقاعد کردن کشورهای اتحادیه اروپا برای ساخت یک خط لوله انتقال گاز جدید، محموله‌های گاز طبیعی ارسالی به اوکراین را کاهش دهد. تصمیمی که تاثیر به سزایی بر امنیت انرژیک در اروپای غربی داشت. روسیه صد البته موفق به کسب مجوز ساخت این خط لوله انتقال گاز تحت عنوان «نورداستریم» شد اما انتقال گاز از شمال غرب روسیه به شمال شرق آلمان، از مسیر دریای بالتیک و بدون توجه به منافع کشورهایی از جمله لهستان، لیتوانی، لتونی و استونی که در مسیر این اتقال قرار داشتند، وجهه روسیه را در قاره سبز به شدت خدشه‌دار می‌کرد. راه چاره، در دستان شرکت دولتی روسی، تحت عنوان گازپروم به عنوان سهامدار عمده این پروژه بود.
درخشش باشگاه‌های اوکراینی همچون شاختار دونتسک در رقابت‌های اروپایی، منجر به بهبود روز افزون تصویر این کشور نچندان نوظهور در قاره اروپا شده و از طرف مقابل، باشگاه‌های قدیمی مسکو علیرغم تزریق پول هنگفت موفق به فتح قله‌های موفقیت در زمین فوتبال نمی‌شدند. از این لحظه به بعد، شاهد رشد چشمگیر تلاش‌های گازپروم برای سرمایه گذاری در قاره اروپا، از جمله در عرصه فوتبال هستیم. و چه تیمی بهتر از زنیت سن‌پترزبورگ، تیم محبوب دوران کودکی ولادیمیر پوتین؟

دسامبر 2005، گازپروم با حمایت‌های دولتی، میزان چشمگیری از منابع مالی را به زنیت تزریق کرد و این باشگاه را با ارزش بیش از 100 میلیون دلار، خرید. گازپروم با استخدام بازیکنان سرشناس از جمله آندری آرشاوین و ساخت استادیوم جدید در یکی از استراتژیک‌ترین شهرهای روسیه و اتحاد جماهیر شوروی سابق، نقش اصلی پروپاگاندا را بازی می‌کرد. جلب توجه اروپا به لنینگراد، شهری که به مدت دو سده پایتخت بود، صحنه اصلی وقوع انقلاب اکتبر و پایگاهی تسلیم ناپذیر برابر نازی‌ها در جنگ جهانی دوم، علیرغم ماه‌ها محاصره به حساب می‌آمد، خیلی زود به وقع پیوست.
اما خرید زنیت و تبدیلش به یکی از مشهور ترین باشگاه‌های اروپایی، پایان کار نبود. برعکس، آغاز راهی بود که گازپروم برای پاک کردن لکه‌ها از چهره روسیه انتخاب کرده و بنابراین حمایت مالی از معتبر ترین رویداهای ورزشی، در دستور کار این ابر کمپانی قرار گرفت. در سال 2007، شالکه که تیمی نام آشنا در فوتبال آلمان بود و بیشترین شایعات مبنی بر حمایت شدن توسط آدولف هیتلر در اطراف این تیم به گوش می‌رسید، یکی از مهم‌ترین قراردادهای تجاری با روسیه را به امضا رساند و گازپروم، تبدیل به اسپانسر اصلی این تیم شد. سال 2012، فعالیت‌های گازپروم از آلمان فراتر رفت و نام این کمپانی در میان هشت اسپانسر اصلی «لیگ قهرمانان اروپا» قرار گرفت.

جاه‌طلبی گازپروم، پایان ناپذیر به نظر می‌رسید. سال 2013، پیش از آنکه صدای شلیک تفنگ‌ها در کریمه و دونباس به گوش برسد، قرار بود 4 تیم سرشناس فوتبال اوکراین و روسیه، در تورنمنتی با اسم رمز «جام اتحاد» به مصاف یکدیگر بروند. گازپروم پس از کمک به روسیه برای غلبه بر اوکراین در مناقشات گازی، درحالی که با موفقیت پروژه نورداستریم را به پیش می‌برد (پیش‌تر به تاثیرات این پروژه بر اوکراین اشاره شد)، ناگهان تصمیم گرفت مسائل میان اوکراین و روسیه را با برگزاری این تورنمنت کاهش دهد. ایده‌پرداز اصلی برگزاری این تورنمنت، آلکسی باریسوویچ میلر، از مدیران بلند پایه گازپروم بود. شاختار دونتسک، دینامو کی‌یف، زنیت سن‌پترزبورگ و اسپارتاک مسکو چهار تیم شرکت کننده در این تورنمنت دوستانه بودند. اولین دوره این رقابت، تابستان 2013 به میزبانی شهرهای کی‌یف و مسکو برگزار شد و دینامو جام قهرمانی را بالای سر برد.
پروژه‌ای سیاستمدارانه در زمین فوتبال، با حمایت گازپروم و حضور دو تیمی که رقابتشان، حساس ترین دیدارها در فوتبال اتحاد جماهیر شوروی را رقم می‌زد. حدس زدن قصد گازپروم از برگزاری این تورنمنت با حضور تیم‌های مذکور در کنار یکدیگر و زنیت سن‌پترزبورگ در طرف دیگر، سخت نیست. دوره دوم، زمستان 2014 برگزار شد اما به سبب روابط دیپلماتیک روسیه و اوکراین در همان سال، میزبانی این رقابت‌ها به اسرائیل سپرده شد! این‌بار هم شاختار دونتسک مقام اول را کسب کرد و درنهایت، پروژه «سوپر لیگ کشورهای مستقل مشترک‌المنافع» با حضور اوکراین و روسیه، هرگز آغاز نشد.

ایده برگزاری این سوپرلیگ که راه را برای برگزاری تورنمنت‌های بیشتر، خارج از نظارت دو نهاد قدرتمند در راس دنیای فوتبال هموار می‌کرد، با تصمیم سران یوفا و فیفا در نطفه خفه شد. همزمان، در مرز شرقی اوکراین با روسیه در استان‌های لوهانسک و دونتسک، اعتراضات مدنی و تظاهرات جدایی طلبانه، توجه اروپا را به خود جلب می‌کرد. روس‌تبارها خواستار جدایی لوهانسک و دونتسک از اوکراین بوده و در مسکو، سیاستمداران به شدت خواستار الحاق کریمه در کنار لوهانسک و دونتسک بودند.
18 مارس 2014، طی رفراندومی که هرگز توسط جامعه بین‌الملل به رسمیت شناخته نشد، کاخ کرملین اعلام کرد؛ «کریمه، از این پس بخشی از فدراسیون روسیه است!» و چهار ماه بعد نیز اتحادیه فوتبال اروپا، تقابل اوکراین و روسیه مقابل یکدیگر در مستطیل سبز را ممنوع اعلام کرد. حالا گازپروم، با شدیدترین تصمیمات از جانب کشورهای اروپایی، اتحادیه فوتبال اروپا و فدراسیون جهانی فوتبال، تحریم می‌شود.