فوتبالِ سیاسی، سیاستِ فوتبالی؛ وقتی ماجرای کریمه برای فیفا مهم نبود!

به گزارش فوتبال 360، تحریم روسیه توسط کشورهای اروپایی، به دنیای ورزش و به تبع فوتبال نیز سرایت کرده و به نظر می‌رسد پس از چندین سال استفاده از تزریق پول‌های غیرفوتبالی به بدنه این ورزش، حالا فیفا و یوفا تصمیم به حذف روسیه از جمع رفقای گرمابه و گلستانشان گرفته‌اند. این درحالی است که در تاریخ یک دهه گذشته، این 2 نهاد برای حفظ ظاهر، مثلاً سیاستِ بی‌طرفی را در مواجهه با بحران کریمه به کار گرفته بودند. برای یادآوری یک رویداد فوتبالی، اشاره به موضوعاتی در آن سوی نیمکت و شاید بی ارتباط به فوتبال، خالی از لطف نیست.

شبه جزیره کریمه با حدود 2 میلیون و 400 هزار نفر جمعیت اکثراً روس تبار و اقلیت قابل توجهی از اوکراینی‌ها، به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین مناطق در دریای سیاه، همواره محل مناقشات بین روسیه و اوکراین بوده است اما کشمکش‌های تاریخی بر سر این شبه جزیره در روابط دیپلماتیک میان اوکراین و روسیه خلاصه نمی‌شود.
کریمه پیش از دوران مدرن، با نام باستانی «شبه جزیره توریک»، به عنوان مرز بین دنیای کلاسیک و دشت کاسپین شناخته می‌شد و از حدود 800 سال قبل از میلاد، به ترتیب سلطه پادشاهان یونان، هخامنشیان (در زمان داریوش کبیر)، رومیان و سپس عثمانی‌ها را به خود دیده است. در دوران مدرن نیز تحت سلطه اکثر قومیت‌ها بوده و نسل کشی‌های مختلفی در طول تاریخ را تجربه کرده است.

سال 1783، به دنبال جنگ روسیه و عثمانی، شبه جزیره کریمه به امپراطوری روسیه ضمیمه، پس از انقلاب اکتبر به عنوان جمهوری خودمختار در اتحاد جماهیر شوروی شناخته و سال 1954 توسط نیکیتا خروشچف به جمهوری سوسیالیستی اوکراین واگذار شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز به سبب منابع شرشار گاز طبیعی، مورد مناقشه اوکراین و روسیه بوده است. سال 2014، اوج درگیری‌ها بر سر حاکمیت این منطقه بود و علیرغم برگزاری رفراندوم و اعلام کرملین مبنی بر الحاق کریمه و سواستوپول به فدراسیون روسیه، بسیاری از کشورهای جهان این حاکمیت را به رسمیت نمی‌شناسند!

سال 2014، شبه جزیره کریمه 2 نماینده در سطح اول فوتبال اوکراین داشت. تاوریا سیمفروپول و اف‌کا سواستوپول که آن‌ها در بحبوحه جدال بر سر کریمه، منحل و از ابتدا مجبور به بازسازی در لیگ دسته سوم فوتبال روسیه شدند. ژِمچوژِنا یالتا و اف‌کا تیتان هم سرنوشت مشابهی داشتند. از دست دادنِ تیمی که اولین قهرمان لیگ برتر فوتبال مستقل اوکراین، بالاتر از دینامو کی‌یف، دنیپرو دنیپرو پتروفسک و شاختار دونتسک در سال 1992 لقب گرفته، دردناک ترین ضربه به فوتبال این کشور بود. سکوت فیفا و تصمیم منفعلانه‌اش در برابر ماجرای کریمه، پایانِ «تاوریا سیمفروپول» را رقم زد.
جامعه جهانی، خواستار تعلیق عضویت روسیه در اتحادیه فوتبال اروپا و بسیاری خواستار سلب میزبانی جام جهانی 2018 از روسیه شدند اما نهادهای به ظاهر مستقل تصمیم گیرنده، معتقد بودند سیاست از فوتبال جداست! در اصل، فوتبال نه جدای سیاست؛ بلکه حمایت مالی گازپروم از لیگ قهرمانان اروپا و به تبع، میزبانی جام جهانی 2018 در خطر بود. مردانِ اتو کشیده پشت میز نشین در دنیای فوتبال، به ممنوعیت برگزاری دیدار میان اوکراین و روسیه اکتفا کردند و تنها تصمیمشان برای فوتبال کریمه، اجباری نکردن پیوستن این تیم‌ها به لیگ فوتبال روسیه بود!

در نهایت اتحادیه فوتبال اروپا، یکی از جالب توجه ترین تصمیمات تاریخش را گرفت؛ برگزاری یک لیگ جدیدالتاسیس با حضور تنها 8 تیم تحت عنوان «لیگ برتر کریمه»! تورنمنتی که تحت نظارت اتحادیه فوتبال اروپا برگزار شد اما هیچ‌کدام از تیم‌ها، حق شرکت در رقابت‌های اروپایی را نداشتند. یوفا و فیفا با این تصمیم، فوتبال کریمه را به انزوای کامل فرو بردند. یک انزوای ناخواسته برای اولین قهرمان تاریخ لیگ فوتبال مستقل اوکراین که بالاتر از ابر قدرت‌های تاریخ این کشور، جام تماماً زرد و آبی را بالای سر برده و قهرمانی جام حذفی را هم در کارنامه داشت. پس از 2014، «تاوریا سیمفروپول» درون مرزهای شبه جزیره محصور و افتخار آفرینی‌هایش به 2 قهرمانی در لیگ برتر 8 تیمه کریمه محدود شد؛ تیم بلندپروازی که ناگهان به دستور نهادهای رسمی، «یک بازنده مطلق» شد.

آتش بحران کریمه هنوز هم در مستطیل سبز، زبانه می‌کشد. در رقابت‌های یورو 2020، طراحی پیراهن تیم ملی اوکراین که نقشه این کشور را به همراه کل مرزهای کریمه به تصویر می‌کشید، جنجال به راه انداخت. روسیه این تصمیم را یک «تحریک آشکار» خواند اما یوفا مانعی برای استفاده اوکراین از این لباس در مسابقات ندید. در تحولات اخیر اتحادیه فوتبال اروپا، استفاده تیم ملی اوکراین و فدراسیون فوتبال این کشور از عبارت «Herojam Sława» روی لباس به معنای «درود بر قهرمانان اوکراین!» را ممنوع اعلام کرد اما استفاده از عبارت «Sława Ukrajini» برای زرد و آبی‌ها، مانعی ندارد. هر 2 عبارت، بیانگر حس ناسیونالیسم اوکراینی است و به مدت یک قرن، توسط سازمان ملی‌گرایان افراطی اوکراین استفاده می‌شود. این شعار امروزه شبیه به سلام نظامی تغییر شکل داده و در طول مقاومت اوکراین در برابر تجاوز این روزهای روسیه، به اوج محبوبیتش رسیده است.
ارتش شورشی اوکراین، دیگر تشکیلات سازمان یافته‌ای بود که از این عبارات در طول جنگ جهانی دوم استفاده می‌کرد. آنها شبه نظامیانی ملی‌گرا بودند که در طول جنگ دوم جهانی، هم علیه آلمان نازی می‌جنگیدند و هم علیه اتحاد جماهیر شوروی و نیروهای کمونیسم.

این روزها اگر چه اتحادیه فوتبال اروپا، تقابل اوکراین و روسیه مقابل یکدیگر را ممنوع اعلام کرده و در قرعه‌کشی تورنمنت‌های معتبر، هم‌گروه نشدن این 2 تیم با یکدیگر را در دستور کار قرار می‌دهد اما تماشای واکنش فیفا در صورت صعود اوکراین و روسیه به صورت همزمان از دور گروهی یک تورنمنت در نوع خود جالب توجه خواهد بود. هرچند وضعیت فوتبالی این 2  تیم در سال‌های گذشته به گونه‌ای نبوده که چنین اتفاقی رخ دهد اما نمی‌توان از این نکته صرف‌نظر کرد که هم اوکراین در یورو 2020 و هم روسیه در جام جهانی 2018 تا مرحله یک‌چهارم‌نهایی صعود کرده‌اند. ضمن اینکه بر خلاف سیاست، احتمال رخداد هر اتفاقی در مستطیل سبز بدون برنامه ریزی قبلی، اجتناب ناپذیر بوده، هست و خواهد بود.