گرافیک اعجاز مسی در زمین؛ بهشت شخصی لئو

به گزارش فوتبال ۳۶۰، پس از پایان فینال جام جهانی ۲۰۱۴، آمار عجیبی منتشر شد که طبق آن مانوئل نویر، سنگربان تیم ملی آلمان، مسافت بیش‌تری نسبت به لیونل مسی طی کرده بود. این موضوع باعث شد تا سوالات و صحبت‌های بسیاری در خصوص عملکرد مسی و کاهش چشمگیر میزان دوندگی او به وجود بیاید. با توجه به اینکه سال ۲۰۱۴ داده‌های آماری کافی در زمان‌هایی که بازیکنان مالکیت توپ را بر عهده ندارند در اختیار نبود، امکان بررسی دقیق این مساله وجود نداشت اما حالا شرایط کاملا متفاوت است و داده‌های آماری نشان می‌دهد مسی به همان اندازه‌ای که با توپ خطرناک است، بدون مالکیت توپ هم به حریف ضربه می‌زند.

راه رفتن مثل یک شتر!

این تنها توصیفی از راه رفتن مسی نیست، بلکه توصیفی از توانایی خارق‌العاده او است که گویی به پاهایش هم اجازه می‌دهد تا فکر کنند. بدن کشیده، لاغر و پاهای کوتاه لئو، کار هر مدافعی که تلاش می‌کند روی پای او تکل بزند را دشوار می‌کند تا به گفته مقاله نویس نشریه اتلتیک، بار دیگر نظریه هنری دیوید، فیلسوف و طبیعت‌گرای آمریکایی که اعلام کرده بود: « پیاده‌روی شتر بیشترین بازده را دارد چرا که تنها حیوانی است که در حین راه رفتن نشخوار می‌کند، پس باید مثل شتر راه بروید!»  گویی مسی در حین پیاده روی در ورزشگاه‌های قطر، همه اتفاقات در حال وقوع را می‌جَوید.

همان‌گونه که پپ گواردیولا پیش از این (سال ۲۰۱۹) گفته بود گویی که او در حال نقشه‌برداری از زمین است: «او نمی‌دود، اما همه چیز را به دقت نگاه می‌کند که چه اتفاقاتی در حال وقوع است. او نقاط ضعف رقیب را بو می‌کشد و بعد از ۱۰ دقیقه، نقشه کلی از زمین و رقیب برای خود دارد تا به طور دقیق بداند در چه نقاطی فضای کافی وجود دارد». همچنین ارنستو والورده هم دقایق ابتدایی مسی در هر دیدار را با عنوان «گشت‌زنی پیاده تک‌نفره» توصیف کرده بود.

قرار گرفتن در فضا

حتی یک طرفدار معمولی هم می‌داند مسی در جام جهانی قدم می‌زد. گویی در محبوب‌ترین گردهمایی «رامبلرز» (پیاده‌روی دست‌جمعی که در انگلیس برگزار می‌شود) حضور دارد. اما مسئله‌ای که هرگز مستند نشده، این است که او چرا، چگونه و در چه محل‌هایی از زمین قدم می‌زند. مجموعه‌ای از تاکتیک‌هایی با حداقل تحرک و تمام روش‌های به ظاهر کوچکی که به او اجازه می‌دهد بدون هیچ‌گونه تلاش طاقت‌فرسا و پا به توپ شدن (در دقایقی کوتاه) به دفاع حریف ضربه بزند. اولین چیزی که او باید بداند این است که چه کسی، چگونه قرار است مقابل او قرار بگیرد.

تجربه نشان داده اختصاص دادن یک بازیکن خاص برای یارگیری نابغه آرژانتینی عموما با شکست مواجه شده است. همان طور که هکتور کاستلانوس، هافبک تیم ملی هندوراس پس از دیدار دوستانه مقابل آرژانتین یاداوری می‌کند: «پس از اینکه به او ضربه زدم، خیلی آرام و دوستانه از من پرسید؛ واقعا تمام بازی من را دنبال خواهی کرد؟ و به او گفتم، راستش بله، خندید و دیگر چیزی نگفت». مسی در آن بازی 2 بار گلزنی کرد، گل نخست را ساخت و پس از پایان بازی لباسش را به کاستلانوس داد!

اما در برابر خطوط دفاعی مرسوم‌تر که بازیکنان به گونه‌ای سازماندهی می‌شوند که در شرایط و مناطق مختلف زمین، نزدیک‌ترین مدافع به مسی مامور مهار او می‌شود و سایرین مامور بستن راه‌های ارتباطی هم‌تیمی‌های مسی با او هستند. در این حالت، وظیفه مسی این نیست که یک مدافع را از جریان بازی خارج کند، بلکه او در منطقه‌ای قرار می‌گیرد که هیچ یک از مدافعان  حریف نمی‌توانند مطمئن باشند کدام یک از آن‌ها باید آن منطقه را پوشش بدهند. درواقع او حفره‌های تدافعی را پیدا کرده و در آن بخش‌ها حضور پیدا می‌کند.

مسی بدون توپ و حتی بدون حرکتی خاص موجب شده بود تا موقعیتی خطرناک برای آرژانتین ایجاد شود. او تنها با برداشتن یک قدم به سمت چپ و نه به سمت دروازه حریف، فضای بالقوه ارزشمندی را در خط میانی اشغال می‌کند تا صاحب توپ شود اما زمانی که گواردیول برای بستن راه ارتباطی سایر بازیکنان با مسی به او نزدیک شد، فضای مناسبی برای سایر بازیکنان به وجود می‌آید.

با افزایش ردیابی داده‌های بازیکنان در زمانی که صاحب توپ نیستند، برخی از نهادها به بررسی نحوه راه رفتن مسی و کمکی که به سایر بازیکنان انجام می‌دهد کرده‌اند. در همین راستا، مقاله‌ای در سال ۲۰۱۸ در خصوص فضاهایی که هر یک از بازیکنان بارسلونا اشغال کرده‌اند در کنفرانس Sloan Sports Analytics ارائه شد و تعجبی در کار نیست که بدانیم فضایی که مسی، بدون این که صاحب توپ باشد - و شاید به نظر می‌رسید به شکلی منفعل در حال قدم زدن است- اشغال کرده بود، به میزان قابل توجهی با ارزش‌تر از سایر بازیکنان بارسلونا بود تا نهاد fivethirtyeight مقاله‌ای با این مضمون را منتشر کند: «راه رفتن مسی، از دویدن اکثر بازیکنان موثرتر است».

مغناطیس شخصی!

فضاسازی‌های مسی تنها به شرایطی که او صاحب توپ نیست، محدود نمی‌شود. زمانی که مدافعان سعی می‌کنند فضای مناسبی در مقابل او و پای چپ قدرتمندش برای گلزنی قرار ندهند، لئو دوست دارد به خطوط عقب‌تر خودی اضافه شود؛ ایده‌ای که او عموما وقتی مالک توپ نیست به اجرا در می‌آورد. او سعی می‌کند با دریبل به سمت دروازه خودی و ارسال پاس‌های ساده، مدافع یارگیر خود را از دروازه خودی دورتر کند تا به این ترتیب از توپ به عنوان یک «طعمه» استفاده کند. این حیله‌ای بود که گواردیول باز هم در آن گرفتار شد. مسی در میانه میدان صاحب توپ شد اما موفق نشد حرکت عرضی انجام دهد، بنابراین مدافع مستقیم را با خود به جلو کشید.

آلوارز به خوبی بازیکن هم‌تیمی که در فضای مناسب قرار دارد را می‌بیند و گواردیول که یارگیری مسی را انتخاب کرده بود به سرعت خود را برای پوشش به منطقه تدافعی می‌رساند. در نهایت مسی که دیرتر از سایرین خود را به محوطه رسانده، چند سانتی‌متر برای استفاده از توپ برگشتی کم می‌آورد تا موقعیت از دست برود. این در حالی است که گل نخست بارسلونا در ال‌کلاسیکوی رفت فصل ۲۰۱۷/۱۸  نمونه‌ای دیگر از عملکرد ایستای مسی در زمان بازپس‌گیری توپ است.

کواچیچ که در میانه میدان فرصت مناسبی برای پرس کردن راکیتیچ داشت، تصمیم می‌گیرد مسی را زیر نظر داشته باشد، این فرصت کافی را در اختیار راکیتیچ قرار داد تا بدون هیچ گونه دردسری، توپ را تا پشت محوطه حریف پیش ببرد. مراقبت مارسلو و کواچیچ از مسی تا پشت محوطه ادامه دارد و این امر فضای کافی در اختیار روبرتو و سوارز قرار می‌دهد. در نهایت واران برای پرس کردن راکیتیچ به او نزدیک می‌شود تا فضا برای تک‌به‌تک شدن سوارس با ناواس ایجاد شود و به این ترتیب گل نخست بازی به ثمر برسد. این بار حرکت نسبتا ایستای مسی به سمت دروازه حریف، عملکرد تدافعی رئال مادرید را مختل کرد و فضای کافی در اختیار سایرین قرار داد.

هنر پیاده روی

پیاده‌روی مسی معظلی است که رقبای او با آن روبرو می‌شوند. مسی با توپ می‌تواند هر کسی را شکست دهد اما در زمانی که او مالکیت توپ را در اختیار ندارد هم به همان اندازه خطرناک است. شاید پایه‌ریزی گل دوم آرژانتین مقابل فرانسه بهترین نمونه از عملکرد او باشد؛ زمانی که اوپامکانو و واران انتخاب کردند تا در کنار مسی قرار بگیرند تا مانع رسیدن توپ به او و بازی‌سازی او شوند اما لئو نه‌ تنها صاحب توپ شد، بلکه با پاسی که برای آلوارس ارسال کرد، نه‌ تنها 2 مدافع مرکزی فرانسه را از جریان بازی خارج کرد، بلکه در ادامه از فضای ایجاد شده ناشی از غیبت 2 مدافع مرکزی، مک‌آلیستر و دی‌ماریا نهایت استفاده را برای به ثمر رساندن گل دوم بردند. علاوه بر این، اندکی پیش از به ثمر رسیدن گل سوم، حضور مسی در منطقه آفساید در زمان ارسال پاس مونتیل برای لائوتارو با خروج ستاره آرژانتینی از منطقه آفساید همراه شد تا مسی خطر بالقوه دیگری را ایجاد کند و در نهایت خودش گل سوم را به ثمر برساند.

درک و آنالیز هیچ یک از حرکات مسی برای رقبا کار دشواری نیست اما وقتی همه افراد به یک سمت می‌روند و مسی به طرف مقابل راه می‌رود، کار مدافعان برای تحت نظر داشتن او و انتخاب تصمیم مناسب بسیار دشوار خواهد بود. همان گونه که در قرن نوزدهم میلادی، هنری دیوید برخلاف سایرین اهمیت بسیاری برای پیاده‌روی قائل بود و اعلام کرد: «بدل شدن به کسی که به طور موثر پیاده‌روی می‌کند، مستلزم انصراف از بهشت است. مدیریت در ازای بهشت و این کاملا ارزشمند است» 2 قرن پس از او، وقتی بازیکنی با دوندگی بیش‌تر از سایرین مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد، مسی با پیاده‌روی هوشمندانه خود، همچون عروسک‌گردان خیمه‌شب بازی، مدیریت بازی را در اختیار خود می‌گیرد. مسی تنها کسی است که اجازه دارد چنین پیاده‌روی باشکوهی را در زمین فوتبال به نمایش بگذارد.

*اشکان شهروزی